Midas Pandora

Kunst komt van kunnen, zeg men. Verwant aan kennis en kunde. Kunstjes, truukjes, namaak, gemaaktheid, allemaal gerelateerde begrippen. Allemaal min of meer van toepassing, soms het een, soms het ander, soms een hele rits in wisselwerking. Menselijk intellect speelt hoe dan ook een rol. Een spel van fantasie, identiteit, zinsbegoocheling, bedrog (soms). De kunstenaar als kultureel leidsman/sjamaan.

Mij wordt vaak de vraag gesteld "waarom ik niet op doek schilder?" Begrijpelijk misschien, maar toch vooral een absurde vraag. Waarom zou ik op doek schilderen? Zou ik daar een reden voor moeten hebben? Een reden, die vooral door galeriehouders regelmatig wordt aangedragen is dat doek beter verkoopt, mensen vragen om doek. Vraag en aanbod. Begrijpelijk, maar merkwaardig.

Ik zal het nog één keer uitleggen en wil er daarna nooit meer iets over horen!

Doek is geworteld in de traditie vande schilderkunst. Van oudsher was het, naast het beschilderen van muren, de belangrijkste drager voor schilderwerk. Daar zijn redenen voor. Lange tijd was het het enige materiaal van enige omvang dat verkrijgbaar was. Houten panelen waren over het algemeen klein. Papier was eveneens gering van oppervlakte en bovendien kwetsbaar.

Komt bij dat er op enig moment de traditie ontstond dat schilders gingen reizen, oa naar Italië. Doek was licht, je kon het oprollen en zodoende makkelijk transporteren. Halverwege de negentiende eeuw gingen schilders bovendien buiten werken, naar de natuur; ook daarbij was het gebruik van doek handig. Door de eeuwen heen is het gebruik van doek een automatisme geworden. Schilders maakten daarin niet eens meer een keuze, men deed gewoon wat gebruikelijk was.

Schildersdoek was ook lange tijd iets waar "gewone" mensen niet zo makkelijk mee in aanraking kwamen. Alleen schilders wisten waar je het kon verkrijgen en goed doek was ook duur. Er kwam een waas omheen te hangen van kwaliteit. Doek werd een soort "certificaat van echtheid". Als het op doek geschilderd was, dan moest het wel goed zijn. Als het om kunst gaat kunnen de meeste mensen niet echt bogen op kennis of inzicht. Men wordt onzeker, vraagt om zekerheden en dan is zo'n pseudozekerheid als het gebruik van doek een uitkomst. Gek toch?

Tot op de dag van vandaag gebruiken veel kunstenaars doek. Sommigen schilderen in een traditionele stijl en hebben dan ook baat bij een traditionele uitstraling. Maar ook anderen, waarbij dit in feite helemaal geen rol zou horen te spelen, zweren bij doek. Vaak hebben ze daartoe allerlei conceptionele verklaringen, bv zijn er degenen zoals, de reeds eerder door mij gehekelde Haagmans, die met uitspraken komen als zou er van doek een onverklaarbare "spanning" uitgaan en zouden ze zich door het gebruik van doek in een bepaalde traditie plaatsen. Leuk, heel leuk, maar ik vraag me af of je dit als schilder nodig hebt.

We leven niet meer in de zeventiende eeuw. Een schilder tegenwoordig is niet meer gehuld in een schilderskiel, draagt geen baret en staat niet met een palet in z'n hand zelf zijn verf te mengen in een vijzel. Al die zaken zijn ingehaald door de tijd. Inmiddels leven we in de eenentwintigste eeuw. sinds meer dan honderd jaar is er een perfect alternatief voor doek: board. Ik zelf schilder op board en ben daar erg gelukkig mee. Board is goedkoop, licht,makkelijk te verplaatsen, makkelijk te bewaren, heeft geen storende oppervlaktekenmerken, is goed te beschilderen. Voor mij is board de ideale drager voor mijn werk. Ik heb geen enkele reden om op doek te schilderen. Doek is lariekoek.

Maar als de consument er dan om vraagt? Dan is dat jammer. Als schilder, zeker als je het als broodwinning doet, hou je altijd wel tot op zekere hoogte rekening met de markt. Maar, er zijn grenzen. Als kunstenaar is het essentieel dat je een zekere voeling houdt met je eigen drijfveren. Het meedoen aan zo'n volkomen irrationele nonsens als het voldoen aan de vraag naar doek, stuit mij in ieder geval tegen de borst. Ik zelf vind mijn werk prima op board, sterker nog: ik vind board beter dan doek, om de eerder genoemde redenen. Mijn werk komt beter tot z'n recht op board. De redenering dat board goedkoper is dan doek en daarom inferieur, slaat nergens op. De waarde van een kunstwerk wordt bepaald door de creatieve daad, niet door de materiele waarde van de materialen. Iemand die een kunstwerk wil aanschaffen, moet zichzelf de vraag stellen: "Wil ik een Midas Pandora of heb ik liever een doek, wat is belangrijker?" Wat een onzin eigenlijk, dat ik zoiets überhaupt nog moet uitleggen!

Iedere kunstenaar is op zijn manier bezig met verandering. Hij vormt de wereld naar zijn beeld. Dat is een wezenlijk kenmerk van kunst. Doe je  dat niet, dan ben je geen kunstenaar maar een kopiist (schrijf ik dat goed?). Mijn doelgroep is tamelijk breed. Mijn wereldbeeld iseigenlijk erg mild, maar desondanks krijg ik al behoorlijk tengwind. Een van de (kleine) zaken die ik probeer op te rekken, is de acceptatie van board als volwassen schildersmateriaal.

Van een galerist verwacht ik dat hij mijn eigenzinnigheid juist verkoopt als een unique selling proposition, het is een kracht, geen zwakte.